Οι παραπάνω φθορές έκαναν ορατή σε πολλά σημεία την ύπαρξη δύο τουλάχιστον παλαιότερων στρωμάτων ασβεστοχρίσματος με φανερά ίχνη πληροφοριών από τις περιόδους 1942 και 1943. Στις μεταλλικές επιφάνειες, θυρών και παραθύρων του ίδιου χώρου η παρουσία υγρασίας είχε σαν συνέπεια τα προϊόντα διάβρωσης του σιδήρου να δημιουργήσουν σοβαρότατης έκτασης φθορές και αλλοιώσεις, προσβάλλοντας τη μεμβράνη του ελαιοχρώματος επικάλυψης, απειλώντας με καταστροφή τις φερόμενες πληροφορίες.

Στο πρώτο υπόγειο «επιμελημένες» νεώτερες επεμβάσεις στους τοίχους και στις επιφάνειες θυρών, παραθύρων και δεξαμενών είχαν σαν συνέπεια την κάλυψη σε όλη σχεδόν την έκταση του ασβεστοχρίσματος της περιόδου 1944, καθώς και του αρχικού ελαιοχρώματος των μεταλλικών επιφανειών και την απώλεια σε πολλές περιπτώσεις ακιδογραφημάτων και επιγραφών όπως απέδειξαν οι εργασίες αποκάλυψης.

Λεπτομέρεια από τους τοίχους του β’ υπογείου όπως βρέθηκαν κατά τη διάρκεια της αυτοψίας

Αρχικό στάδιο αποκάλυψης του τοίχου

Για την αντιμετώπιση των αναγκών Συντήρησης-Αποκατάστασης των επιφανειών στους χώρους των δύο υπογείων συστάθηκε συνεργείο ειδικευμένων συντηρητών το οποίο ασχολήθηκε με τα παρακάτω στάδια εργασιών:

• Έρευνας, τεκμηρίωσης, φωτογράφισης και καταγραφής της αρχικής κατάστασης
• Στερέωσης-συγκράτησης του σαθρού κονιάματος και της απολέπισης του ασβεστοχρίσματος στο χώρο του δευτέρου υπογείου
• Αφαίρεσης νεωτέρων επεμβάσεων στους τοίχους, στις ξύλινες πόρτες και τις μεταλλικές επιφάνειες του πρώτου υπογείου
• Καθαρισμού, απομάκρυνσης των προϊόντων διάβρωσης του σιδήρου, στερέωσης της μεμβράνης του αρχικού ελαιοχρώματος, σταθεροποίησης και προστασίας, στις μεταλλικές πόρτες, παράθυρα και δεξαμενές
• Τελικής αισθητικής αποκατάστασης και προστασίας των επιφανειών του χώρου.

Συντήρηση: στερέωση της απολέπισης του στρώματος του 1944 & εργασίες αποκάλυψης του στρώματος του 1944

Κατά τη διάρκεια των εργασιών συντήρησης βρέθηκε στις δεξαμενές, στις εσοχές των μεταλλικών θυρών και στα στεγανά της αποχέτευσης των υπογείων σημαντικός αριθμός αντικειμένων από χαρτί, μέταλλο, γυαλί κ.λ.π.

Το χάρτινο υλικό που βρέθηκε, αποτελείτο κυρίως από χειρόγραφα σημειώματα των κρατουμένων, αποκόμματα εντύπων (εφημερίδων, κουπονιών κ.ά) και περιτυλίγματα χρηστικών αντικειμένων (πακέτα τσιγάρων, σπίρτων, χαρτιών καραμέλας).

Η κατάσταση του υλικού ήταν προβληματική, από το γεγονός ότι είχε παραμείνει μισό περίπου αιώνα παραπεταμένο σε σκονισμένες γωνίες του κρατητηρίου ή στριμωγμένο σε εσοχές των μεταλλικών κουφωμάτων. Οξειδώσεις, σκόνη, κηλίδες υγρασίες, βιολογικές και μηχανικές κακώσεις ήταν οι βασικές φθορές που χρειάστηκε να αντιμετωπιστούν κατά τις εργασίες συντήρησης του υλικού.

Εργασίες συντήρησης των χάρτινων ευρυμάτων & μηχανικός καθαρισμός προϊόντων διάβρωσης μεταλλικής επιφάνειας

Η απολύμανση, η αφαίρεση των ακαθαρσιών, η χημική ουδετεροποίηση του χαρτιού και η αποκατάσταση των μηχανικών φθορών, παράλληλα με την ενδυνάμωση της αντοχής του υλικού αποτέλεσαν τους βασικούς στόχους για το σύνολο των αντικειμένων. Οι εργασίες απαίτησαν ιδιαίτερη προσοχή και φροντίδα εξαιτίας της ευθραυστότητας του φθαρμένου υλικού που σε ορισμένες περιπτώσεις είχε σε μεγάλο βαθμό αποσυντεθεί.

Τα πιο ενδιαφέροντα «ιστορικά» αντικείμενα επιλέχθηκαν για να εκτεθούν, ενώ όσα αποτελούσαν απλώς σπαράγματα ή άγραφο υλικό, τοποθετήθηκαν μετά τη συντήρησή τους σε ειδικούς πολυεστερικούς φακέλους για να παραμείνουν στο αρχείο της Εθνικής Ασφαλιστικής. Τις εργασίες συντήρησης του χάρτινου υλικού οργάνωσε και επέβλεψε η κα Ιωάννα Κωνσταντίνου, Επίκουρος Καθηγήτρια Συντήρησης Χαρτιού στο ΤΕΙ Αθηνών και τέως υπεύθυνη εργαστηρίου συντήρησης του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας.

Ανάλογα ήταν και τα προβλήματα που παρουσίαζαν τα μεταλλικά αντικείμενα. Δύο κύπελλα, μια κονσέρβα ιταλικής προέλευσης, μια μικρή ταμπακιέρα, τμήμα χειροπέδης, σφαίρες, ξυραφάκια κ.α βρέθηκαν εξαιτίας των ακατάλληλων συνθηκών περιβάλλοντος με προχωρημένη διάβρωση της επιφάνειάς τους. Τα προϊόντα οξείδωσης αλλοίωναν το σχήμα τους και έκρυβαν πιθανές πληροφορίες για την προέλευσή τους. Για την παρουσίασή τους στις προθήκες των εκθεμάτων απαιτήθηκαν εργασίες καθαρισμού, αφαίρεσης των προϊόντων διάβρωσης, σταθεροποίησης και προστασίας.

Χειρόγραφο γράμμα μέσα σ’ ένα χάρτινο αυτοσχέδιο φάκελλο

Εργασίες Συντήρησης Σημαίας

ΣΗΜΑΙΑ

Το έτος 2008 η η Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεοτέρων Μνημείων ανέλαβε τη συντήρηση της υπερμεγέθους γερμανικής σημαίας που βρισκόταν σε έκθεση για πολλά χρόνια στο εσωτερικό του ιστορικού χώρου. Η μάλλινη σημαία βρισκόταν σε σχετικά καλή κατάσταση διατήρησης αλλά λόγω της έκθεσής της σε ‘ανοικτό περιβάλλον’ (ξύλινο τελάρο με λινάτσα), αλλά και της μη επαρκούς προστασίας που προσέφερε ένα κάλυμμα από ακρυλικό φύλλο που είχε τοποθετηθεί στο παρελθόν, η επιφάνειά της ήταν επιβαρημένη με πληθώρα επιφανειακών ρύπων.

Εμφάνιζε επίσης και μικρής έκτασης βιολογική προσβολή από έντομα, που είχαν προκαλέσει μικρές οπές κατά τόπους. Οι εργασίες που εφαρμόστηκαν ήταν μηχανικός επιφανειακός καθαρισμός και τοπική στερέωση των απωλειών με μεταξωτό ύφασμα και μεταξωτές ίνες.

Για την ανάρτηση της στο εκθεσιακό χώρο αποφασίστηκε η δημιουργία νέα προθήκης μουσειακών προδιαγραφών, ενώ η σημαία υποστηρίχθηκε με ειδικής κατασκευής ενισχυμένο πίνακα από αντιόξινα υλικά ώστε να δίνει την εντύπωση του κυματισμού.